Głównym celem centrali wentylacyjnej z odzyskiem ciepła – rekuperatora jest dostarczanie do budynku świeżego, uzdatnionego powietrza i odzysk ciepła z powietrza usuwanego z budynku, aby zminimalizować straty ciepła w budynku. Na rynku dostępne są rekuperatory różnych producentów – wybór jest bardzo szeroki i nie zawsze wiadomo na co zwrócić uwagę przy podejmowaniu decyzji. W niniejszym artykule poruszono najważniejsze kwestie, na które warto zwrócić uwagę przy wyborze rekuperatora.
Okres i warunki gwarancji
Przed zakupem rekuperatora warto zorientować się jaki okres i warunki gwarancji proponują producenci rekuperatorów. Najczęściej producenci central wentylacyjnych z odzyskiem ciepła proponują 2-letni okres gwarancji. Niekiedy okres ten można bezpłatnie wydłużyć np. po zarejestrowaniu urządzenia w bazie producenta lub przy zakupie dodatkowych akcesoriów czy urządzeń z oferty danego producenta. Sporadycznie producenci proponują również odpłatne przedłużenie okresu gwarancji.
„Wskazane jest także sprawdzenie czy producent wybranego rekuperatora wymaga do utrzymania pełnej gwarancji okresowych przeglądów urządzenia, uruchomienia przez autoryzowany serwis czy też stosowania oryginalnych filtrów” – mówi Weronika Liszka z działu rekuperacji OEM Energy, firmy która zaopatruje hurtownie i instalatorów w najwyższej klasy urządzenia do wentylacji. „Przykładowo, dużym atutem fińskiej marki central ENERVENT ZEHNDER jest 5-cio letni okres gwarancji w standardzie, w systemie 2+3, co oznacza, że przez pierwsze dwa lata producent dostarcza części oraz zapewnia zwrot kosztów usługi serwisowej, a przez kolejne 3 lata zapewniane są części serwisowe. Dodatkowo pierwsze uruchomienie central Enervent nie musi być wykonywane przez autoryzowany serwis, a producent nie wymaga okresowych przeglądów urządzeń do zachowania pełnej gwarancji” – dodaje.
Rodzaj wymiennika ciepła, sprawność odzysku ciepła i odzysk wilgoci
Sercem każdego rekuperatora jest wymiennik ciepła. Zadaniem wymiennika ciepła jest przekazanie energii cieplnej z powietrza usuwanego z budynku – ciepłego (wywiew) do powietrza świeżego – zimnego (nawiew). W Polsce popularne są dwa rozwiązania – wymiennik krzyżowo-przeciwprądowy oraz wymiennik obrotowy. Standardowy wymiennik krzyżowo-przeciwprądowy, potocznie zwany przeciwprądowym odzyskuje tylko energię cieplną, natomiast standardowy wymiennik obrotowy, zwany rotorem, obok energii cieplnej odzyskuje także wilgoć z powietrza wywiewanego. Ostatnimi czasy na rynku pojawiły się także wymienniki przeciwprądowe w wersji entalpicznej, które również odzyskują wilgoć z powietrza usuwanego.
Ważnym parametrem definiującym jakość powietrza wewnętrznego jest wilgotność względna. W uproszczeniu zdefiniować można ją jako zdolność powietrza do gromadzenia pary wodnej, a ta z kolei zdolność jest zależna od temperatury. Wilgotność względna powinna mieścić się w zakresie 40% – 60% (zakres komfortowy).
O zbyt suchym, a nawet przesuszonym powietrzu w domu mówimy zwłaszcza w okresie zimowym, gdy powietrze zewnętrzne ma niską zawartość wilgoci co skutkuje tym, że po ogrzaniu ma niewielką wilgotność względną.
„Zyski wilgoci w budynkach mieszkalnych są związane z codziennym życiem domowników i czynnościami, takimi jak gotowanie, kąpiel, suszenie prania, itp., jednak często nie są one wystarczające, aby zachować w domu komfortowy zakres wilgotności względnej. W związku z tym warto na etapie wyboru rekuperatora zadbać, aby odzyskać wilgoć z powietrza wywiewanego, bo jest to ściśle związane z odczuciem komfortu” – radzi Mateusz Pach, product manager działu rekuperacji w OEM Energy. ”Do użytku domowego idealnie nadają się do tego urządzenia takie jak Salla, Pingvin XL i Svea, czyli modele kompaktowe w wykonaniu pionowym „V” oraz LTR-3 i LTR 5-Z w wersji „H” dedykowane do montażu na poddaszach nieużytkowych.”
Sezonowa i chwilowa sprawność odzysku ciepła
Mówiąc o odzysku ciepła obok rodzaju wymiennika należy wspomnieć także o samej sprawności odzysku ciepła. Sprawność odzysku ciepła jest kluczowym parametrem, który wykorzystuje się podczas porównywania rekuperatorów na etapie doboru.
Najczęściej mówiąc sprawność odzysku ciepła mamy na myśli sprawność temperaturową, która jest obliczana na podstawie wzoru:
Często producenci central wentylacyjnych podają sprawność odzysku ciepła, natomiast nie informują dla jakich temperatur została obliczona. Przykładowo wymienniki krzyżowo przeciwprądowe zamarzają przy ujemnych temperaturach, co powoduje, że chwilowa sprawność odzysku ciepła spada do zera (w przypadku tradycyjnego sposobu odszraniania) lub aby uniknąć takiej sytuacji przeciwprądowy wymiennik ciepła musi być wspomagany elektrycznie poprzez pracę nagrzewnicy wstępnej.
Natomiast wymienniki obrotowe nie zamarzają w ujemnych temperaturach (nawet do -26˚ C), dzięki czemu sprawność odzysku ciepła jest przez cały sezon na wysokim poziomie. Tego typu wymienniki możemy spotkać we wszystkich centralach wentylacyjnych fińskiej marki Enervent Zehnder, która posiada w typoszeregu aż 12 modeli rekuperatorów. Dzięki temu w naszym klimacie centrale wentylacyjne z odzyskiem ciepła Enervent znajdą zastosowanie zarówno w mieszkaniach, domach jednorodzinnych jak i w przestrzeniach użyteczności publicznej.
Wielkość budynku i liczba użytkowników
Podstawowymi kwestiami, na które należy zwrócić uwagę przy wyborze rekuperatora jest wielkość budynku oraz liczba użytkowników. Centrala wentylacyjna z odzyskiem ciepła powinna zostać dobrana tak, aby pokonać opory instalacji, zapewnić w trybie codziennym wymaganą ilość powietrza wentylacyjnego oraz aby mieć możliwość okresowego zwiększenia obrotów – przewietrzenia.
Jednym z pierwszych etapów projektu rekuperacji dla każdego budynku jest wykonanie bilansu powietrza, czyli wyznaczenie wymaganego strumienia powietrza wentylacyjnego, na podstawie obowiązujących norm wentylacyjnych (PN-83/B-03430 z poprawką Az3:2000; PN-EN 15251:2007). Przepisy określają, że należy dostarczyć minimum 20 m3/h świeżego powietrza wentylacyjnego na każdą osobę przebywającą w budynku, a także zapewnić minimalną wymaganą wymianę w pomieszczeniach newralgicznych takich jak łazienki, kuchnie, pralnie. Na podstawie norm wentylacyjnych oraz przyjętych założeń wykonuje się obliczenia, aby otrzymać sumaryczną ilość powietrza wentylacyjnego dla konkretnego budynku – właśnie na tej podstawie dobiera się rekuperator. Kolejnym etapem jest zaprojektowanie instalacji oraz obliczenie strat ciśnienia, aby określić spręż rekuperatora. Dobrze jest planując zlecenie instalacji wentylacyjnej powierzyć ją profesjonalistom – przykładowo dział dedykowany rekuperacji w OEM Energy, oprócz oferowania światowej klasy sprzętu ma także w swojej ofercie pomoc i doradztwo zgodnie z obowiązującymi normami.
Hałas generowany przez rekuperator
Przed zakupem rekuperatora warto także zwrócić uwagę na poziom hałasu generowanego przez rekuperator. Najczęściej producenci podają poziom ciśnienia akustycznego w konkretnej odległości od urządzenia lub moc akustyczną.
„Dobrym sposobem na sprawdzenie i porównanie rekuperatorów jest posłużenie się pełną etykietą energetyczną, ponieważ informacje na etykiecie są ustandaryzowane, a co za tym idzie można je porównać. Jako przykład może posłużyć pełna etykietę energetyczną rekuperatora marki Enervent Zehnder – model Salla” – mówi Mateusz Pach
Oprócz danych o hałasie na etykiecie znajduje się także informacja o klasie efektywności (A) oraz o znamionowej wydajności (263 m3/h) danego rekuperatora.
Certyfkacja
Przy wyborze jednostki do domu dodatkowym atutem może być certyfikacja rekuperatora. Centrale wentylacyjne Enervent Zehnder przeznaczone do budynków mieszkalnych (SWM) posiadają certyfikat Eurovent, co oznacza, że certyfikacja tych rekuperatorów jest uznawana międzynarodowo. Każde urządzenie podsiadające certyfikat Eurovent jest oznaczone tabliczką „Eurovent Certified Performance”:
Certyfikat ten potwierdza zgodność parametrów i wydajności urządzenia ze standardami europejskimi, co ułatwia porównanie urządzeń (lub ich elementów) między sobą i eliminuje nieuczciwą konkurencję. Centrale wentylacyjne Enervent spełniają restrykcyjne wymagania związane z certyfikacją Eurovent, co potwierdza ich wysoką jakość.
Lokalizacja centrali wentylacyjnej
Planując lokalizację rekuperatora warto zwrócić uwagę na kilka rzeczy, aby już na etapie projektowym zoptymalizować przestrzeń instalacyjną, zaplanować swobodny dostęp do rekuperatora w celach serwisowych oraz wyeliminować ryzyko przenoszenia hałasu do pomieszczeń mieszkalnych.
Rekuperator najlepiej montować w pomieszczeniach ogrzewanych lub dobrze izolowanych o dodatniej (+5oC) temperaturze wewnętrznej przez cały rok. Takie umiejscowienie centrali wentylacyjnej spowoduje nie tylko mniejsze straty ciepła przez obudowę urządzenia, ale również przez instalacje” – mówią nam specjaliści z OEM Energy.
Sugerowanym miejscem montażu centrali wentylacyjnej jest kotłownia, garaż lub pomieszczenie techniczne (pomocnicze). Centralę wentylacyjną należy w miarę możliwości lokalizować przy ścianie zewnętrznej i jak najdalej od pomieszczeń mieszkalnych, zwłaszcza sypialnianych, w celu ograniczenia ryzyka przenoszenia się hałasu do pomieszczeń mieszkalnych. Ponadto taka lokalizacja urządzenia pozwala także na zastosowanie czerpni ściennej i wyrzutni ściennej, co znacznie ułatwia spełnienie wymagań zawartych w Warunkach Technicznych dotyczących lokalizacji czerpni i wyrzutni w budynkach.
Dobrym rozwiązaniem jest także montowanie centrali wentylacyjnej na ocieplonych poddaszach nieużytkowych – mówimy tu o urządzeniach stojących. Także w tym przypadku należy przy tym pamiętać o dobrej izolacji akustycznej (np. zabezpieczenie rekuperatora od spodu matą wibroizolacyjną i akustyczną) w celu uniknięcia przenoszenia drgań oraz hałasu przez strop w budynku.
Rozmiar urządzenia, lokalizacja króćców przyłączeniowych i uchwyty montażowe
Obecnie zmienia się trend w budownictwie jednorodzinnym. Nowo budowane domy jednorodzinne są zaprojektowane tak, aby uzyskać jak największą przestrzeń mieszkalną (użytkową) często kosztem przestrzeni pomocniczych (technicznych), co znacząco utrudnia rozmieszczenie i ukrycie instalacji sanitarnych. Dodatkowo w niewielkim pomieszczeniu technicznym często musi się zmieścić źródło ciepła wraz z towarzyszącą częścią instalacyjną (bufor, zbiornik na CWU, itp.), wodomierz, urządzenie do uzdatniania wody, skrzynka elektryczna, odkurzacz centralny, inwerter PV i pozostaje niewielka przestrzeń na rekuperator i kanały wentylacyjne.
Dlatego ważne, aby przy wyborze jednostki wentylacyjnej zwrócić uwagę na wymiary. Zasadniczym aspektem jest także możliwość montażu rekuperatora na ścianie, co może zostać zrealizowane, jeśli urządzenie posiada w standardzie uchwyt montażowy oraz jest lekkie.
„Przykładem znów mogą być centrale wentylacyjne fińskiej marki Enervent z grupy Zehnder, które charakteryzują się niewielkim rozmiarem w stosunku do zakresu wydajności. Najpopularniejszy z modeli – SALLA o wydajności nominalnej 360 m3/h (∆p = 100 Pa) ma wymiary 49 cm x 58 cm x 50 cm (wys. x szer. x gł.) i waży 50 kg. Kolejna popularna jednostka PINGVIN XL o przepływie 520 m3/h (∆p = 100 Pa) jest niewiele większa – 54 cm x 78 cm x 55 cm (wys. x szer. x gł.), przy masie 63 kg. Dodatkowo obie centrale wentylacyjne mają w standardzie uchwyt montażowy, dzięki czemu możliwy jest montaż w pozycji wiszącej na ścianie. Oba wymienione wyżej rekuperatory mają króćce przyłączeniowe skierowane w górę, dlatego idealnie sprawdzą się w ciasnych pomieszczeniach technicznych” – Weronika Liszka spieszy z przykładem z oferty OEM Energy.
W wielu nowych budynkach przestrzeń instalacyjna jest ograniczona lub nie zaprojektowano pomieszczenia technicznego, pomocniczego. Wtedy dobrym rozwiązaniem jest montaż centrali wentylacyjnej na izolowanym poddaszu nieużytkowym/strychu. Poddasze często charakteryzuje się niewielką wysokością, dlatego często wybierane są centrale wentylacyjne z króćcami przyłączeniowymi na boki, co umożliwia swobodne prowadzenie instalacji w przestrzeni nieużytkowej. Enervent posiada w ofercie serię rekuperatorów dedykowanych do montażu na poddaszach nieużytkowych. W typoszeregu central wentylacyjnych z króćcami przyłączeniowymi na boki można znaleźć: LTR-3, LTR-5 Z i LTR-7 Z.
Filtry
Ostatnimi czasy coraz większa liczba osób ma problemy na tle alergicznym, dlatego kolejną znaczącą kwestią przy wyborze centrali wentylacyjnej z odzyskiem ciepła są zastosowane w urządzeniu filtry. Najpopularniejszymi rodzajami filtrów w centralach domkowych są filtry średnio dokładne klasy M5 i filtry dokładne klasy F7 (wg. klasyfikacji EN 779). W praktyce chodzi o to w jakim stopniu filtry w centrali wentylacyjnej zatrzymują cząstki pyłu zawieszonego w powietrzu (PM1, PM2,5 i PM10), dlatego wprowadzono nową klasyfikację filtrów EN ISO 16890, która pozwala wyrazić za pomocą procentowej wartości stopień zatrzymania konkretnej grupy pyłów PM. Według nowej klasyfikacji filtrów klasa M5 odpowiada zakresowi ISO ePM10 50-70%, a klasa F7 odpowiada zakresowi ISO ePM1 50-75%.
W centralach wentylacyjnych Enervent Zehnder w standardzie stosuje się filtry dokładne F7 na nawiewie oraz filtry średnio-dokładne M5 na wywiewie. Przykładowo najpopularniejsze modele Salla i Pingvin XL mają na nawiewie filtr ISO ePM1 55%, co oznacza, że pył zawieszony o średnicy aerodynamicznej do 1 μm (mikrometra) jest wyłapywany z powietrza ze skutecznością 55%. Zatem pył o średnicy 1 μm i większej (PM2,5 i PM10) jest wyłapywany z jeszcze większą skutecznością, sięgającą prawie 99%. Dzięki zastosowaniu wysoko skutecznego filtra powietrza na nawiewie powietrze nawiewane do domu jest oczyszczone z cząstek pyłu wchodzących w skład smogu oraz wolne od bakterii, wirusów i grzybów.
Automatyka i opcje sterowania
Zazwyczaj rekuperatory stosowane w domach jednorodzinnych są wyposażone w standardzie w automatykę sterującą i są sprzedawane w systemie „plug&play”. Automatyka central wentylacyjnych powinna pozwalać na okresowe zmniejszenie wydajności poprzez ustawienie odpowiedniego trybu, np. „w domu”, „poza domem” i „intensywny”, do którego można przypisać konkretną wartość procentową wydajności wentylatorów lub konkretną wydajność w m3/h. Warto zwrócić także uwagę na dodatkowe funkcje, takie jak możliwość podłączenia rekuperatora do internetu czy też obsługa urządzeń peryferyjnych, takich jak nagrzewnica/chłodnica wodna, gruntowy wymiennik ciepła i czujniki np. czujnik CO2.
„Rekuperatory Enervent Zehnder są dostępne w dwóch wersjach automatyki – dotykowy panel eAir z dostępem do webserwera i podglądu/ustawiania parametrów pracy z każdego miejsca na świecie lub prosty panel eWind z opcją obsługi przez aplikację mobilną. Obie wersje automatyki posiadają kilka trybów pracy, które można zaprogramować zgodnie z potrzebami użytkowników. Automatyka Enervent Zehnder ma w standardzie opcję odzyskiwania wilgoci, a także sterowanie wilgotnością w budynku. Ciekawą opcją jest także funkcja nocnego chłodzenia latem, dzięki której możliwe jest inteligentne i efektywne wykorzystanie free coolingu. Dodatkowo możliwa jest w pełni automatyczna obsługa urządzeń dodatkowych, takich jak chłodnica wodna i gruntowy wymiennik ciepła (GWC)” – przekłada teorię na praktykę Weronika Liszka.
Podsumowując można powiedzieć, że pomimo iż temat wydaje się stosunkowo prosty na potencjalnego nabywcę czyha wiele pułapek, których można uniknąć zdając się na sprawdzony, certyfikowany sprzęt oraz doradztwo (często wraz z projektem) specjalizujących się w tym zakresie firm. „Zarówno instalatorów, hurtowników jak i osoby prywatne planujące duże inwestycje zapraszamy do kontaktu z OEM Energy, w którym nasza wyspecjalizowana załogu działu rekuperacji wesprze ich na każdym kroku związanym z instalacją wentylacyjną z odzyskiem ciepła” – kończy Mateusz Pach, którego wiedzą i doświadczeniem posiłkowaliśmy się w tym artykule.